Historia kolei linowej na Szyndzielnię zaczyna się 21 grudnia 1953r. – to wtedy kolej przewiozła swoich pierwszych pasażerów. W tym dniu na szczyt wjechało koleją ponad 2 tys. osób.

Była to pierwsza w powojennej Polsce nowa inwestycja w tej dziedzinie. Kolej została wybudowana przez Polskie Koleje Linowe i prezentowała nowatorskie rozwiązania konstrukcyjne w dziedzinie transportu linowego systemu firmy „Brüder Girak”. To ta austriacka firma opracowała dokumentację, dostarczyła konstrukcje podpór wraz z osprzętem, kompletne urządzenia mechaniczne i elektryczne, tabor, liny oraz objęła kierownictwo montażu.

Galeria zdjęć z budowy kolei linowej cz.1 (fot. udost. przez Wł. Steinhofa – kier. kolei w latach 1962-1982)

Galeria zdjęć z budowy kolei linowej cz.2 i trzy generacje gondol (fot. z archiwum kolei)

Była to jednoodcinkowa kolej dwulinowa z wagonami wyprzęganymi w ruchu okrężnym. Dolna stacja kolei była stacją napinającą dla lin nośnych i napędowej, górna zaś była kotwiczną dla tych lin. Mechanizm napędowy znajdował się na górnej stacji, stąd konieczna była tam stała obecność pracownika kolei.

Kolej Linowa Szyndzielnia dysponowała 35 czteroosobowymi wagonikami i przewoziła do 300 osób na godzinę z prędkością 2,6 m/s. Przejazd koleją na trasie o długości 1920 m trwał ok. 12 min. Na trasie znajdowało sie tylko 6 kratowych podpór, których wysokość wynosiła od 8 do 14 m.

Pierwsi turyści jadący koleją linową na Szyndzielnię w Bielsku-Białej – film archiwalny WFDiF z 1953 roku

Wagony pierwszej generacji dostarczone przez firmę „Brüder Girak” kursowały na kolei w latach 1953-1965.

19 grudnia 1965 r. – kończy się pierwszy poważny remont kolei. Dokonano wtedy wymiany na nowe 17 gondoli, wyprodukowanych przez Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego z Ostrowa Wielkopolskiego oraz Zakłady Sprzętu Mechanicznego i Drogowego PKP z Raciborza. Wymieniono też linę napędową i nośną.

W roku 1978 Polskie Koleje Linowe po raz trzeci wymieniły wagony. Nowe 4-osobowe gondole zostały wyprodukowane przez przez Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu.

Dolna stacja KL Szyndzielnia z dawnym wagonem | Górna stacja KL Szyndzielnia – obecnie obiekt gastronom.

Ponad czterdziestoletni okres eksploatacji kolei sprawił, że jej podstawowe urządzenia i podzespoły były już w bardzo poważnym stopniu zużyte. Ze względu na system kolei, nie mający w Polsce drugiego odpowiednika, do dalszego – bezpiecznego jej funkcjonowania, konieczne były bardzo kosztowne zakupy dewizowe.

Wtedy w PKL powstała koncepcja przebudowy istniejącej kolei linowej na system kolei linowo-terenowej, której technologia byłaby całkowicie oparta na krajowej produkcji. Tor kolei miał przebiegać częściowo na powierzchni lub w wykopie, a częściowo nad terenem, kilkoma mostami. Maksymalna podpora miała mieć 18 m wysokości.Wykonano projekty i kosztorysy, ale koncepcja ta nie doczekała się realizacji.

W lutym 1993 r. Wojewoda Bielski nieodpłatnie przekazał kolej gminie Bielsko-Biała a miasto stanęło przed problemem, co dalej z koleją. W styczniu 1994 r. został rozpisany przetarg na modernizację kolei, łącznie z wymianą skorodowanych metalowych podpór. Na dostawcę urządzeń ponownie wybrano firmę „Brüder Girak”. Prace rozpoczęły się 1 lipca 1994 r. i trwały do 30 czerwca 1995 r. Całość projektów przebudowy wykonał „Mostostal Zabrze”, który także jako Generalny Realizator Inwestycji przy współudziale innych firm prowadził całość prac związanych z modernizacją. Konstrukcje stalowe i montaż urządzeń technologicznych przeprowadził „Mostostal Czechowice-Dziedzice”, roboty budowlane wykonała firma „Megabud” z Bielska-Białej, natomiast instalacje elektryczne i energetyczne wykonała firma „Energomontaż”.

Nowa kolej wyposażona była w urządzenia technologiczne firmy „Brüder Girak”, z pełną automatyzacją oraz z zabezpieczeniami elektronicznymi firmy „STG”, wagoniki „Swoboda” poruszają się na linie firmy „Austria-Draht”. Dolna stacja została tak zmodernizowana, aby sprostać wymaganiom nowej kolei. Na górze zbudowano nową stację kolei o przeszklonej konstrukcji. Modernizacja budynku starej stacji do potrzeb nowej kolei była zbyt kosztowna. W budynku starej stacji znajdował się główny napęd kolei, który został przeniesiony na dolną stację. Piękny, obłożony piaskowcem budynek dawnej stacji został zamknięty, częściowo służył jako obiekt gastronomiczny. Pomieszczenia znajdujące się na poddaszu, dziś nie są już zamieszkałe. Wcześniej, ze względu na lokalizację głównego napędu, rozruch kolei odbywał się na górnej stacji, stąd konieczność stałego przebywania obsługi – również po zakończeniu pracy kolei.

Uroczyste otwarcie kolei linowej przy udziale Prezydenta Miasta – Zbigniewa Leraczyka, Henryka Juszczyka – przewodniczącego Rady Miasta, przedstawiciela austriackiej firmy Girak – Michaela Bitterla oraz Mostostalu Zabrze odbyło się 30 czerwca 1995 r. Tradycyjną wstęgę zastąpiono kłodą drewna, którą ww. przedstawiciele przecinali ręczną piłą. Na górze na wszystkich gości czekał poczęstunek.
Kolej dla turystów ruszyła 1 lipca 1995 r.

Modernizacja Kolei Linowej Szyndzielnia 1994-1995 r.

35 nowych, jaskrawożółtych, sześcioosobowych wagoników przewoziło ok. 850 osób na godzinę. Prędkość kolei wynosiła 5 m/s, dzięki czemu odległość dzielącą obie stacje kolei można było pokonać w ok. 8 minut. Liczba stalowych podpór wzrosła do 14, a ich wysokość waha się od 8 do 23 m (najwyższa 23-metrowa podpora nr 10 ze względu na stabilność została zmontowana jako kratownica).

W 2000 r. Gmina Bielsko-Biała przekazała kolej spółce miejskiej – ZIAD Bielsko-Biała SA.

Po ponad 20 latach – 5 lipca 2016 r. została ponownie otwarta stara górna stacja kolei linowej. W stylowym, pięknie wyremontowanym budynku działa obecnie restauracja „Stara Stacja”, w której  znajduje się mini ekspozycja poprzednich generacji gondoli.

Wnętrze Starej Stacji Kolei Linowej Szyndzielnia

Od 1953 r. do 2016 r. Kolej Linowa Szyndzielnia eksploatowała cztery typy gondoli. Pierwszy typ wagonów to czteroosobowe gondole wykonane przez austriacką firmę Traunsteinwerkstätten Josef Swoboda z Oberweiss (dziś Carvatech). W Austrii do końca 2016 roku kursowała kolej Zwölferhorn Seilbahn z bliźniaczymi wagonami. PKL wykorzystywała te gondole do końca lat 60-tych, później wymieniono je na wagony produkowane przez Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego z Ostrowa Wielkopolskiego oraz Zakłady Sprzętu Mechanicznego i Drogowego PKP z Raciborza. Druga generacja gondol jeździła do 1977 r. Nastepny, III rodzaj wagonów – również czteroosobowych wyprodukowanych przez PZL Mielec, kursował do 1994 r. W latach 1994 – 1995 po gruntownej modernizacji kolei powiązanej również z wymianą starych podpór (kratownic) zakupiono nowe sześcioosobowe gondole z firmy Swoboda Traunstein (IV generacja gondoli). Te gondole przewoziły turystów do 1 października 2016 r.

Zużycie technologiczne oraz znaczne już wyeksploatowanie kolei linowej spowodowały, że Zarząd ZIAD Bielsko-Biała SA podjął decyzję o jej kompleksowej modernizacji. Przetarg ogłoszono 29 września 2015 r., wygrała go austriacka firma Doppelmayr.

3 października 2016 r. ruszyła modernizacja kolei linowej. Generalny wykonawca, czyli firma Doppelmayr wymienił m.in. napęd kolei, koła transportujące, przekładnie, system sterowania, linę oraz gondole. Nowe wagony są nie tylko bardziej przeszklone od poprzednich, ale także przestronniejsze, wygodniejsze i dostosowane do wjazdu wózkami dla dzieci oraz wózkami z osobami niepełnosprawnymi. Wszystkie gondole wyposażone są w kosze na narty i uchwyty do przewozu rowerów. Nie wymieniono stalowych podpór kolei, ponieważ są w dobrym stanie. Nie zmienił się także zewnętrzny wygląd historycznych budynków górnej i dolnej stacji, ale zostały przeprowadzone prace w ich wnętrzu, dzięki którym budynek dolnej stacji zyskał elegancki, stylowy wygląd. W ramach prac modernizacyjnych przystosowano perony do nowych wagonów, zmodernizowano hol główny, wymieniono windę dla osób na wózkach oraz wyremontowano toalety dla pasażerów. W ciągach komunikacyjnych wyeksponowano archiwalne zdjęcia kolei.

Kolej została otwarta dla turystów 11 marca 2017 r.

W 2020 r. Kolej Linowa Szyndzielnia została laureatem 11. konkursu Marka-Śląskie w kategorii turystyka i rekreacja.

Napisali o Szyndzielni (materiały archiwalne do 1997 r.):

• 1952 r. – „A jednak będzie…”
• 1953 r. – „Uruchomienie wyciągu linowego na Szyndzielnię”
• 1953 r. Folder PTTK o Kolei Linowej Szyndzielnia str.1 str.2
• 1955 r. „Szyndzielnia i dokad dalej”
• 1956 r. – „Kolejka linowa nieczynna”
• 1956 r. – „Jeszcze w sprawie Sahary”
• 1956 r. „Stara kolejka z Sahary”
• 1957 r. – „Wkrótce otwarcie schroniska na Szyndzielni’
• 1957 r. – „Perła Beskidow otwarla podwoje”
• 1957 r. – „Nie będzie linii tramwajowej pod kolejkę”
• 1960 r. -„Noc nad przepaścią” str.1 str. 2
• 1960 r. – „Kiedy ruszy kolejka”
• 1961 r. – „Góry nie tylko na niedzielę”
• 1961 r. – „Nartostrada z Szyndzielni otrzymała elektryczne oświetlenie”
• 1961 r. – „Na Skrzycznem i Szyndzielni”
• 1962 r. – „U stóp Szyndzielni rosną nowe domy wypoczynkowe”
• 1962 r. – „Znak zapytania nad Szyndzielnią”
• 1962 r. – „Oby udała się próba”
• 1966 r. – „Sahara pustynia na której rodzą się talenty”
• 1966 r. – „Na Szyndzielnię per pedes”
• 1967 r. – „Martwy sezon na Szyndzielni”
• 1978 r.- „Podwójny rząd lamp na Saharze”
• 1978 r. – „Bronisław Wilczek aktor”
• 1978 r. – „Spacerkiem pod Szyndzielnią”
• 1994 r. – „Wyrok na kolejkę”
• 1994 r. – „Kolejka do wymiany”
• 1994 r. – „Montaż podpór przy użyciu śmigłowca”
• 1994 r. – „Staruszka Szyndzielnia”
• 1995 r. – „Żołtym wagonikiem na szczyt”
• 1995 r. – „Kolejka do kolejki”
• 1995 r. „Ruszyła kolejka” str.1 str.2
• 1995 r. „Wielcy w kolejce” str. 1 str. 2
• 1995 r. – „Krótka podróż”
• 1995 r. „Wagoniki nad miastem” str.1 str.2
• 1997 r. – „Gondolą na Szyndzielnię”

Archiwalny film o Wiśle i budowanej Kolei Linowej Szyndzielnia – „W Beskidzie Śląskim”